Rozmowa kwalifikacyjna
Przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej powinno dotyczyć trzech kwestii: przygotowania merytorycznego, czyli wiedzy, doświadczenia i kwalifikacji, technik autoprezentacji oraz świadomości odczuwanego stresu. Ten ostatni element towarzyszy kandydatowi już przed rozmową kwalifikacyjną i zazwyczaj pozostaje z nim podczas całego spotkania. Nie ma jednej skutecznej metody na opanowanie stresu. Nasz system nerwowy jest tak skonstruowany, że gdy ocenia jakąś sytuację jako zagrażającą, reaguje. Nasze ciało wytwarza wówczas hormony stresu, m. in. adrenalinę i kortyzol, i to one są przyczyną napięcia i zdenerwowania, czasem wręcz lęku czy też podekscytowania. Są sygnałem dla nas, że wokół dzieje się coś alarmującego. Nie zawsze będzie to uczucie negatywne, ale za każdym razem wywoła ono silną reakcję emocjonalną. Taka jest natura emocji i ich skutków – efekt alarmu odbieranego przez układ limbiczny, który odpowiada za nasze emocje [1]. Skoro nie ma sensu walczyć z emocjami i ich skutkami, czyli działaniem hormonów stresu, to trzeba je spożytkować inaczej. Te sygnały i hormony to energia – warto wykorzystać ją dla osiągnięcia swojego celu.
W sytuacji przygotowywania się do rozmowy kwalifikacyjnej, szczególne zastosowanie znajduje zasada: „ćwiczenie czyni mistrza”. Ośrodki funkcjonalne w mózgu, które odpowiadają za uczenie się, potrzebują treningu, dlatego wskazane jest przećwiczenie rozmowy przed lustrem, kamerą albo z zaprzyjaźnioną osobą. Ćwicz tak długo, aż mózg zapamięta dobrze zdania i zachowania, które chcesz wykorzystać podczas rozmowy. W przeciwnym razie hormony stresu mogą sprawić, że przekaz, jaki zaprezentujesz przyszłemu pracodawcy, nie będzie tym, na jakim ci zależy: „Wymiar intensywnego odczucia w emocjach często uniemożliwia dokonywanie spokojnych i rozsądnych ocen poznawczych. Kiedy jesteśmy ogarnięci intensywnymi uczuciami, niektóre z naszych intelektualnych zdolności nie funkcjonują już normalnie. Im bardziej intensywny stan emocjonalny, tym łatwiej o zaistnienie poznawczych zniekształceń” [2].
Kompendium najważniejszych wskazówek, które mogą okazać się pomocne w skutecznym przygotowaniu się do rozmowy kwalifikacyjnej, znaleźć można m.in. w podręczniku, którego autorami są S. P. Morreale, B. H. Spitzberg, J. K. Barge [3]:
- poznaj organizację, do której chcesz aplikować: jej statut, stan prawny, misję, zyski;
- ustal swoje cele, rozpoznaj, kim jesteś, jakie masz cechy, co jest dla ciebie ważne, dlaczego chcesz pracować właśnie w tej organizacji. Po tej autoanalizie powinieneś ustalić, czy pasujesz do jej profilu;
- określ swoje umiejętności przydatne podczas rozmowy kwalifikacyjnej. Pytania mogą ci zadawać różne osoby. Pamiętaj, że decydujące w podjęciu ostatecznej decyzji przez rekruterów – przy podobnych kwalifikacjach merytorycznych kandydatów – mogą się okazać właśnie kompetencje komunikacyjne. Należą do nich:
- umiejętność skupiania uwagi;
- opanowanie, czyli umiejętność powściągania emocji i unikania nerwowości; o opanowaniu świadczą płynność i jasność wypowiedzi, spokojny ton głosu, używanie właściwego języka, kontrolowanie postawy ciała i gestykulacji, brak potknięć słownych;
- koordynacja polegająca na umiejętnym włączaniu się w rozmowę, rozpoznaniu jej wewnętrznej dramaturgii, radzeniu sobie podczas dyskusji. Cenna jest tu jest umiejętność szybkiego udzielania jasnych, kompetentnych odpowiedzi, czyli takich, które ściśle wiążą się z pytaniem. Kandydat powinien przemyśleć, jakie pytania mogą paść podczas rozmowy i dobrze się do nich przygotować ;
- ekspresyjność, czyli zdolność do wyrażania swojej osobowości, uczuć i myśli w sposób wyrazisty i przekonujący; można ją odczytać nie tylko z samej wypowiedzi, ale też mowy ciała: odpowiedniego wyrazu twarzy i gestów, pewnego tonu głosu.
Podobne zalecenia formułuje także w swoim podręczniku "Skuteczna komunikacja w biznesie" Cheryl Hamilton [4].
Rozstrzygnięcie rozmowy kwalifikacyjnej zależy od bardzo wielu czynników. Poniżej znajduje się kilka kluczowych zaleceń sformułowanych przez osoby zajmujące się profesjonalną rekrutacją. Informacje pochodzą z wywiadu z Magdaleną Martynowską, psycholożką, specjalistką do spraw rekrutacji i komunikacji wewnętrznej w organizacji.
| Wymiar zachowania | Znaczenie | Zalecenie |
| Sposób poruszania się | Już po sposobie wejścia do pokoju, w którym odbywa się rozmowa, uważny obserwator rozpozna określone cechy osobowości. | Idź prosto, zdecydowanym krokiem, ze wzrokiem skierowanym na swojego rozmówcę. Podejdź do niego, poczekaj, aż zaprosi cię, byś usiadł. |
| Wyraz twarzy | Odzwierciedla wszelkie zmiany zachodzące podczas rozmowy, pozwala rozpoznać, czy słowa są zrozumiałe, jakiego rodzaju reakcje emocjonalne zachodzą. | Staraj się zwrócić do rozmówcy całą twarzą. Kiwanie głową, potakiwanie mogą stanowić zachętę dla rozmówcy do kontynuowania wypowiedzi, dzięki temu masz szansę na uzyskanie dalszych, ważnych informacji. |
| Spojrzenie | Odzwierciedla emocje, bliskość, chęć nawiązania kontaktu. | Utrzymuj kontakt wzrokowy z rozmówcą, ale nie wpatruj się uporczywie w oczy drugiej osoby. |
| Uśmiech | Uśmiechając się od czasu do czasu, stworzysz przyjemniejszy klimat rozmowy. | Uśmiechaj się życzliwie, ale wówczas, gdy jest to uzasadnione, nie przez cały czas. |
| Gesty | Wykonywane dłońmi służą do podkreślenia komunikatów słownych, a w niektórych sytuacjach mogą je nawet zastępować. | Nie stosuj wystudiowanych gestów, muszą one pasować do twojej osobowości. Jeśli zazwyczaj mało gestykulujesz, nie machaj rękami. Unikaj chowania rąk, wkładania ich do kieszeni, między uda. Jeśli lubisz gestykulować, rób to, ale kontroluj swoje ruchy. |
| Postawa | Sposób siedzenia, stania oraz chodzenia mogą być wyrazem naszej osobowości i stanu emocjonalnego. | Nie krzyżuj rąk/nóg, nie zaciskaj dłoni np. na długopisie, nie kul się, nie zamykaj pozycji. Kiedy mówisz lub słuchasz, pochyl się lekko w stronę rozmówcy. To sygnalizuje, że rozmówca mówi rzeczy interesujące. Twoje odchylenie do tyłu może być odebrane jako dezaprobata. Sztywna postawa może sprawiać wrażenie napięcia, niepewności. Nie siedź na brzegu krzesła. |
| Głos i jego brzmienie | Osoby niepewne mówią wątłym, drżącym głosem, natomiast głos ludzi agresywnych jest rozwibrowany, wysoki i brzmi ostro. | Stosuj spokojny, wyważony ton, pozwól się wyraźnie usłyszeć, ale nie podnoś głosu; umiejętne posługiwanie się pauzami sprawi, że słuchacz odbierze wypowiedź lepiej i sam zyskasz czas na dobranie odpowiednich słów. |
| Mimika | Każdy z nas dysponuje określonym zasobem reakcji mimicznych, które stosunkowo łatwo można wypracować i świadomie stosować. | Aby wywołać wrażenie osoby stabilnej i dojrzałej, utrzymuj bezpośredni kontakt wzrokowy, najlepiej 2-3 sekundowy, spoglądaj też na otoczenie rozmówcy. Pamiętaj o pytającym spojrzeniu, potakiwaniu, co sprowokuje słuchacza do odezwania się, lekko przechyl głowę na bok podczas słuchania – to zachęta do kontynuowania wypowiedzi. |
Zachowania, których z kolei należy unikać to: obojętny wyraz twarzy, ironiczny uśmiech, zamknięta pozycja ciała, gesty lekceważenia (np. u mężczyzn szeroko rozstawione nogi, półleżąca pozycja na krześle, bawienie się przedmiotami, wiercenie się na krześle, zasłanianie ust często maskowane udawanym kaszlem lub stosowane do ukrycia ziewnięcia), pocieranie oczu, uszu (postrzegane jako oznaki fałszu lub niepewności, bądź po prostu niepokoju), drapanie się, ciągłe poprawianie ubrania, kurczowe ściskanie torebki czy teczki.
W sytuacji stresu wszystko te zalecenia mogą ulecieć z głowy. Im większemu napięciu ulegasz, tym więcej czasu poświęć na przećwiczenie swojego zachowania. Będziesz mógł wtedy spokojniej odpowiadać na pytania merytoryczne, bo to jest podczas rozmowy kwalifikacyjnej najważniejsze. Jej „scenariusz” ułoży się po twojej myśli, jeśli zaakceptujesz znaną zasadę aktorów, którzy przecież żyją z wywierania dobrego wrażenia, że każda błyskotliwa „improwizacja” jest zwykle świetnie przygotowana.
Zadanie 1:
Treść zadania:
Postaw się w roli pracodawcy – zastanów się, czego sam oczekiwałbyś od kandydata? Spełniasz te wymagania?Zadanie 2:
Treść zadania:
Przemyśl, jakie typowe zadania mogą się z wiązać z pracą, o którą się starasz. W jakim stopniu możesz wykorzystać posiadane doświadczenia, a czego musisz się jeszcze nauczyć?Zadanie 3:
Treść zadania:
Zastanów się, jakie cechy charakteru mogą być konieczne w wykonywaniu tej pracy i czy twoje z nią współgrają.Materiały dodatkowe
Przykładowa lista pytań zadawanych podczas rozmowy kwalifikacyjnej: https://kariera.sgh.waw.pl/artykuly/poszukiwanie-pracy/100-pytan-ktore-moga-zostac-zadane-podczas-rozmowy-kwalifikacyjnej
.
Źródło: Przeciętny Człowiek, Jak poradzić sobie z rozmową kwalifikacyjną? 3 kluczowe idee, 01.09.2016 (dostęp 03.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=t7XF18bdlWY&feature=youtu.be
Bibliografia
1. Pawlaczyk, B.: Rola hormonów w regulacji homeostazy organizmu człowieka, Homines Hominibus 2010, vol. 6, s. 7-20, dostęp:20.08.20202. Dąbrowski, A.: Wpływ emocji na poznawanie, Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria 2012, R. 21, Nr 3 (83), s. 332.
3. Morreale, S. P., Spitzberg, B. H., Barge, J. K.: Komunikacja między ludźmi. Motywacja, wiedza i umiejętności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 711-727.
4. Hamilton, Ch.: Skuteczna komunikacja w biznesie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011, s. 293-341.